Door Philippe Delespaul
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving heeft in volle Corona crisis een belangrijk rapport gepubliceerd ‘Herstel begint met een Huis – Dakloosheid voorkomen en verminderen’ (www.raadrvs.nl/documenten/publicaties/2020/04/21/herstel-begint-met-een-huis—dakloosheid-voorkomen-en-verminderen). Het rapport is een warm pleidooi voor ‘Housing First’ (HF) als een universeel mensenrecht.
Dak- en thuisloosheid is de afgelopen jaren sterk toegenomen in Nederland. Voor een deel wordt dit, in het maatschappelijk debat over verwarde personen op straat, in de schoenen van de GGZ geschoven. Door de afbouw van bedden in de psychiatrie zou de dak- en thuislozenpopulatie zijn toegenomen. Dit is wetenschappelijk onjuist. En het vreemde is dat eigenlijk de samenleving ervan uitgaat dat de GGZ mensen onderdak zou moeten geven, waarvoor geen (medische) noodzaak bestaat. De GGZ krijgt het verwijt niet te doen, wat haar eigenlijk verboden is. De GGZ wordt gezien als een substituut voor een maatschappij die haar verantwoordelijkheid voor huisvesting niet weet waar te maken. De schaarste die vooral de minst bedeelden treft, is een discriminatie.
Dat Nederland de problemen door Corona beter managet, dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, danken we aan onze sociale zekerheid. Een overheid kan mensen die een baan hebben en hiermee hun huur betalen, niet verbieden te werken, wanneer ze hierdoor de huur niet meer kunnen betalen en als gevolg hiervan uit huis gezet worden. Zonder sociale zekerheid worden weerbare mensen acuut weerloos bij een lockdown.
Maar hoewel onze sociale zekerheid een zegen is, is er ook in Nederland een mensenrechtenprobleem rond wonen. En de Coronacrisis maakt dat duidelijk. Mensen hebben slechts 1 optie, wanneer ze een dak boven hun hoofd willen. En dat is je te schikken aan de regels (en de vaak goedbedoelde) bevoogding door instanties. Een woning, zeker voor wie maatschappelijk gemarginaliseerd is, krijg je enkel wanneer je je onderwerpt aan een hele hoop voorwaarden. De maatschappelijke opvang zit vol met mensen die dit (soms weloverwogen) weigeren. Als wonen een mensenrecht is, waarom hier voorwaarden aan verbinden? Housing First is gebaseerd op dit principe. Niet voor niets wordt HF geadviseerd door de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.
Corona maakt ook duidelijk hoe eenzaam mensen zijn. Veel mensen die leven van een uitkering, voelen zich verplicht om alleen te wonen, omdat ze niet anders mogen van de woningbouwvereniging, of door de sociale dienst gekort worden op hun uitkering wanneer ze samenwonen. Het kiezen met wie je omgaat, wie je thuis ontvangt, met wie je een relatie aangaat en met wie je wenst samen te wonen, is een fundamenteel mensenrecht. Dit recht wordt geschonden door onze sociale regelgeving. En onze (overgeorganiseerde) sociale zekerheid zorgt ervoor dat tijdens de Corona lockdown meer mensen alleen thuis verpieteren, dan nodig was geweest. En dit terwijl een woning en de vrije keuze van relaties een fundamenteel mensenrecht is.
F-ACT teams komen dagelijks in contact met mensen die onder deze omstandigheden leven. De mensenrechten kunnen een inspiratie bieden om deze vragen in een juist perspectief te plaatsen en de dialoog met de concullega’s uit het sociale domein aan te gaan om met elkaar meer humane oplossingen te vinden.