Armoede bekeken door iemand die zelf op bijstandsniveau heeft geleefd – door bestuurslid John Jongejan.
Het ervaren van armoede is niet iets wat je hebt maar wat in je hele wezen zit, zeker als het bepalend, structureel en langdurig is. Het is het gevolg van de uitsluiting wanneer je psychische klachten hebt (gehad). Armoede komt in alles terug: jouw zelfbeeld en hoe anderen je zien. Het gemis aan sociale contacten en het nergens bij te horen. Iemand krijgt minder kansen om aan de samenleving deel te nemen door het isolement. De persoon kan door de beeldvorming zichzelf de schuld geven van de situatie van de armoede, ook al is het een maatschappelijk probleem. Iemand mist dan de broodnodige steun of gewenste mogelijkheid om aan de slag te gaan. Dit is zeker het geval bij jongvolwassenen die hun leven op willen bouwen en een psychische aandoening ervaren. Je krijgt minder kansen vanwege de diagnose en het stigma daarop. In deze tijd komt daar nog bij dat het hebben van een dak boven je hoofd tegenwoordig niet vanzelfsprekend is. Als iemand op eigen benen moet gaan staan kan dit door de aandoening verkeerd uit pakken, want er kan een situatie ontstaan van dakloosheid, verslaving of crimineel gedrag. Daarbij heeft de samenleving de overtuiging dat burgers met een psychiatrische aandoening niet willen werken of gedemotiveerd zijn. Dat geeft vereenzaming en stigma door schaamte of minderwaardige gevoelens, waardoor iemand verder uitgesloten raakt. Door deze beeldvorming heeft armoede veel impact op alle leefgebieden. In de FACT-teams zijn de meeste burgers die begeleid worden afhankelijk van een uitkering en hebben meestal een laag inkomen. Voorzieningen en toeslagen kunnen een doolhof van regels en wetten zijn. De eigen bijdrage en het eigen risico van de zorgverzekering kan een financiële drempel zijn. In de FACT-teams zijn er maatschappelijk werkers, die hierin wegwijs kunnen maken. Maar deze afhankelijkheid wordt niet altijd als prettig ervaren. Zo kan de cliënt zelf er niet doorheen komen bij instanties met zijn vraag terwijl de maatschappelijk werker wel direct het juiste antwoord krijgt. Dat kan de persoon dan als een stigma zien boven op de aandoening, want niet alleen financieel laat de armoede sporen na. ‘Geen cent te makken’, kan eenzaamheid, depressie en somberheid bij de persoon in armoede veroorzaken. De burger voelt zich dan niet gehoord en heeft minder invloed op het eigen leven en de omgeving. Het zijn dan vicieuze cirkels, de burger heeft geen overzicht en het is lastig omgaan met minder geld en er ontstaan schulden. Dit geeft weer minder eigen regie wanneer de persoon onder bewind wordt geplaatst. Het stigma dat je niets kunt of niet geschikt bent is belemmerend. De meeste burgers willen juist weer aan de slag, omdat werk herstelt op alle terreinen. Je krijgt weer structuur in je dag en een doel om verder te komen waarbij contacten met collega’s helpend kunnen zijn om weer in te kunnen voegen in de maatschappij waardoor je meer aansluiting en dus kansen krijgt om uit die bepalende armoede te komen. In FACT-teams is er de functie van jobcoach om mensen weer in het arbeidsproces te krijgen. De jobcoach moet risico’s durven nemen samen met de werkgevers. Uit onderzoek blijkt dat door de huidige krapte van de arbeidsmarkt, werkgevers mensen met een psychische aandoening niet meer uitsluiten en daarbij diverse aanpassingen aan het werk mogelijk willen maken. Het is dan zaak dat alle partijen een succeservaring krijgen en dat de werknemer door aanpassingen in het arbeidsproces kan (blijven) functioneren. De burger doet zo meer ervaring op en kan weer deelnemen aan de samenleving. Om ritme en structuur op te bouwen zijn er inloopmogelijkheden bij de GGZ en herstelacademies waar iemand gebruik van kan maken voor ontmoeting of dagbesteding. Deze zijn laagdrempelig met waardevolle lotgenotencontacten die helpend en motiverend werken, want van elkaar kun je leren. De persoon kan verdere stappen zetten naar werk of studie. De eenzaamheid en somberheid die vast zit aan de staat van armoede kan door lotgenotencontacten verdwijnen. Uit de armoede komen is lastig en heeft te maken met eerherstel voor jezelf voor elkaar krijgen. Het gaat dan over het verkrijgen van een betere positie door doelen te stellen. Het zelfbeeld versterken en beter over jezelf gaan denken met steun van belangrijke anderen zoals het FACT- team is daarbij helpend om weer motivatie en perspectief te krijgen. Zo kan de persoon in armoede loskomen van deze situatie die als zwaarder kan worden ervaren dan de last van de aandoening zelf.